Toplumsal Eşitlik İçin Her Yönüyle Erişilebilir Bir İnternet
İnternet, günümüzün en güçlü eşitleyici araçlarından biri olmasına rağmen, dünya genelinde milyarlarca insan bu eşitlik potansiyelinden hâlâ mahrum. Ancak dijital uçurumu ve toplumsal dışlanmayı ortadan kaldırmak için sunulan çözümler, teknolojiye yalnızca teknik bir araç gözüyle bakmakla sınırlı kalmıyor; aynı zamanda kapsayıcılığın ve sürdürülebilir dijital eşitliğin etik ve sosyal temellerine de dayanıyor.
Dijital Dışlanma: Gerçek Bir Sosyal Adaletsizlik
Bugün internet erişimi büyük şehirlerde sıradan bir hak gibi algılansa da, dünya nüfusunun %40'tan fazlası hâlâ bu olanaktan yoksun. Bu durum, sadece evde vakit geçirmek ya da eğlence seçeneklerinden mahrum olmak anlamına gelmiyor. Hizmetlere online başvuru yapamayan, elektronik postayla iletişim kuramayan veya temel bankacılık işlemlerinden yararlanamayan insanlar, sisteme etkin bir şekilde katılamıyor ve sosyal olarak izole ediliyor. Özellikle yaşlılar, engelliler ve düşük gelir grupları bu dijital uçurumun en acı yüzüyle karşı karşıya kalıyor.
Birleşik Krallık’ta sosyal konutlarda yaşayanların yalnızca %37’sinin internete bağlı olması, engelli yetişkinlerin yaklaşık beşte birinin aktif internet kullanıcısı olmaması ve birçok ülkenin BM’nin aylık gelir oranına göre uygun fiyatlı mobil veri hedefine bile erişememesi, dijital erişimin hâlâ bir ayrıcalık olduğunu gösteriyor.
Dijital Becerisizlik ve Toplumsal Katılımın Engellenmesi
Birçok kişi için temel dijital beceriler dahi erişemez durumda. Örneğin İngiltere’de 2018 yılında yetişkinlerin %8’i (4,3 milyon kişi) çevrimiçi alışveriş yapmak, bilgi doğrulamak ya da e-posta göndermek gibi basit işlemleri gerçekleştiremiyordu. Kadınların ise bu becerilere sahip olmama oranı erkeklerden daha yüksek. Çocuklar ve gençler arasında ise evde bilgisayara ve hızlı bir internete sahip olmamak, ödev ve eğitim başarısında ciddi dezavantajlar oluşturuyor.
Dijital becerilere sahip olamamak, hem ekonomik hem sosyal izolasyona neden oluyor; örneğin mağazadan alışveriş yapan birinin çevrimiçi alışveriş yapanlara göre %13’e varan fazla ödeme yapması, ekonomik dezavantajı somutlaştırıyor.
İnternete Erişim ve Psikolojik Yansımalar
İnternete erişim, yalnızca maddi değil, aynı zamanda sosyal ve psikolojik etkileşimin de bir anahtarı. Yalnızlık, erken ölüm ve çeşitli sağlık sorunları için risk faktörü olarak tespit edilirken; internet, uzaktaki aileyle veya toplulukla bağlantı kurmaya, benzer durumdaki insanlarla dayanışma kurmaya olanak sağlıyor. Özellikle engelli bireylerde, internetin sosyal izolasyonu hafifletici etkisi kanıtlanmış durumda.
Bütün Hizmetlerde Çevrim Dışı Alternatif Sunulması Zorunlu
Herkesin bankacılık, devlet hizmetleri, sağlık veya temel gıdaya erişim hakkı vardır. Sadece online ortamda sunulan kamu ve özel hizmetler, en savunmasız grupları dışlamaktadır. Bu nedenle çevrim dışı başvuru ve bilgi erişimi her zaman bir seçenek olmalıdır. İnternet, bilgiye giden tek yol olmamalıdır.
Çevrimiçi Dünyada Karşılaşılan Engeller ve Marjinalleşmenin Katmanları
- Trolleme ve Tehditler: Çevrimiçi taciz, özellikle kadınlar, siyahlar ve LGBT bireyler açısından ciddi bir sorun. Siyasiler ve sivil toplum liderleri, ciddi tehditler ve ağır tacizlerle mücadele etmek durumunda kalıyor. Bu da bazı grupların platformlardan uzak durmasına neden oluyor.
- Bazı Grupları Dışlama: Özellikle LGBT topluluğuna yönelik bilgi ve içeriklerin okul ağlarında ya da popüler platformlarda engellenmesi; ayrımcılığın dijital ortamlarda da devam ettiğini gösteriyor.
- Kapsayıcı Olmayan Tasarım: Engelliler için web sitelerinin erişilebilir olmaması; ekran okuyucularla uyumsuzluk ve eksik alternatif metinler, bu kişilerin tamamen dışlanmasına yol açıyor.
- Düşmanca Ortamlar: Yalnızca teknik erişim değil, kapsayıcı ve destekleyici bir kullanıcı deneyimi de gereklidir. Aksi takdirde, marjinalleşmiş bireyler hem çevrimiçi hem çevrimdışı yaşamdan uzaklaşıyor.
Daha Erişilebilir ve Kapsayıcı Bir İnternet İçin Yol Haritası
Marjinalleşmiş Kişilerin Deneyimlerine Kulak Verin
Gerçekten kapsayıcı olmak için, çözüm odaklı yaklaşımın merkezi marjinalleşmiş kişi ve grupların sesleri olmalıdır. Katılımcı içerik ve kullanıcı testleriyle onların ihtiyaçları ve sorunları tespit edilmelidir. Whose Knowledge? bunun için örnek bir platformdur.
Çeşitliliği ve Dahiliyeti Teşvik Edin
İşe alımda ve ürün geliştirirken gerçek anlamda kapsayıcı, nöroçeşitlilikten cinsiyet, yaş ve engellilik gibi farklılıklarına uzanan ekipler oluşturmak, daha kapsayıcı ve yenilikçi dijital deneyimler oluşturmayı sağlar. Farklı deneyimlere sahip ekipler sorunları daha hızlı ve doğru tespit eder.
Aktivist Bir Tavır ile Müdahil Olun
Altyazılı video ve görsellerden, farklı erişim formatlarına ve cinsiyet seçeneklerine kadar kullanıcıya daha fazla seçenek sunmak büyük fayda sağlar. Mevcut erişilebilirlik standartları (örneğin WCAG 2) sıkı bir şekilde uygulanmalı ve erişilebilirlik test araçları (Axe, ChromeLens, Lighthouse gibi) ile periyodik olarak değerlendirilmelidir.
Web Erişilebilirliğinde Teknik Standart ve Pratik Bilgi
Web’in herkes için ulaşılabilir olması Google Lighthouse gibi araçlar ile anlamlı bir şekilde ölçülebilir. Web erişilebilirliği; sayfanızın fiziksel ve bilişsel engelleri olan kullanıcılara da uygunluğunu özetleyen puanlamalar içerir. Alternatif metin kullanımı, anlamlı HTML etiketleri, form etiketleri ve sayfa dili gibi basit kontrollerle büyük yol alınabilir. Eksiklerinizi görmek ve erişilebilirliği artırmak için BulutPress’in sunduğu web erişilebilirlik kontrol listesini kullanabilirsiniz.
Hukuki Sorumlulukları Göz Ardı Etmeyin
ABD'de Engelliler Yasası gibi düzenlemeler, web sitelerini erişilebilir kılmayı zorunlu hale getirdi. Beyoncé ya da ulusal zincirler gibi markalar mahkemelik olduğunda herkesin gözü üzerlerinde oldu. Kapsayıcı ve erişilebilir bir site oluşturmak sadece yasal zorunluluk değil, sosyal sorumluluktur.
Kapsayıcılığın ve Erişilebilirliğin Standart Bir Parçası Olduğu Web Siteleri
Günümüzün modern kurumsal web sitesi çözümlerinde:
- Tüm cihazlarda otomatik olarak uyum sağlayan responsive tasarım,
- Güvenli veri transferi için SSL sertifikası ve HTTPS,
- Yüksek hızda içerik dağıtan CDN entegrasyonu,
- Düzenli yedekleme ve kurtarma sistemleri,
- Tüm kullanıcılar için erişilebilir ve etik düzenlemeler,
standart olarak sunulmaktadır. Erişilebilirlik yalnızca ek bir özellik değil, bütünleştirici bir kriter olarak kodun ve içeriğin temelinde bulunmalıdır.
Erişilebilirlik ve Kapsayıcılık: Herkes İçin Daha İyi Bir Gelecek
Sonuç olarak, web erişilebilirliği ve kapsayıcılık ekstra bir opsiyon değil, modern dijital dünyanın temel gereksinimidir. Kapsayıcı dijital çözümler, tüm kullanıcılara eşit fırsat sunar ve toplumsal adaletsizlikleri azaltır. “Uyanık” kalmak -yani duyarlı ve çözüm odaklı olmak- tek seferlik değil, bir yolculuk ve toplumsal gelişim sürecidir. Daha erişilebilir, daha adil ve daha kapsayıcı bir internet için birlikte çalışmak sorumluluğumuzdur.
